At Dişleri

Dişler, ağız boşluğunda organizmanın en sert dokularından biri olup, kendilerine özgü alveoller içerisine yerleşmiş oluşumlardır. Dişler yapıları ve fiziksel özellikleri bakımından kemiklere benzeseler de, oluşumları itibariyle mukozanın bir modifikasyonundan ibarettir.
Tek tırnaklıların dişleri genel olarak incelendiğinde otçul bir canlıdaki dentisyonun tipik özelliklerini sergiler Memelilerde genel olarak görüldüğü gibi atlarda da önce süt dişleri (dentes decidui) çıkar. Belirli bir yaşta, örneğin tayın sütten kesilip, yavaş yavaş otlamaya başlamasıyla süt dişlerinin yerini kalıcı dişler (dentes permanentes) almaya başlar Bir atın yaşı dişlerine bakılarak tahmin edilebilir. Atların dişleri yılda en az bir kez törpülenmelidir. Yaşlı atlar için ise bu bakım daha sık yapılmalıdır. Azı dişlerde düz olmayan aşınmalar var ise, keskin kenarlar gelişebilir. At ağzından yiyecek kaybeder, çiğneme güçlüğü çeker, eşit olmayan ağız boşluğuna sebep olur. Sağlıklı bir şekilde hayatını sürdüremez. Kesici dişlerin durumu atın yaşını saptamanın en iyi yöntemidir Her ne sebeple olursa olsun bir diş asla kaybedilmemelidir. Karşıt diş veya dişler uzadığında düzenli kısaltmalı ve çok uzun olmamalıdır. Fonksiyonel olarak dişler 4 grupta incelenmektedir. Bunlar kesici (incisive), köpek (canine), ön öğütücü (premolar) ve arka öğütücü dişler (molar) olarak sınıflandırılır Ergin atlarda ağız boşluğu açılarak dişler genel olarak incelendiğinde, 12 adet kesici diş (alt ve üst çenede 6 şar), 4 adet köpek dişi (üst ve alt çenenin her iki yanında birer tane) ve 12 adet azı dişi (her iki çenede 6 şar tane) olduğu görülür Fakat köpek dişleri aygırlarda mevcut iken kısraklarda nadiren gelişmektedir.
Ağız boşluğundaki ve diş yapısındaki herhangi bir kusurun saptanması için, diş ve diş çevresindeki yapıların sağlıklı morfolojik özelliklerinin çok iyi bilinmesi gereklidir. Karnivor ve omnivor dişlerine göre önemli farklılıklar gösteren at dişlerinin tüm özelliklerinin bilinmesi, at sağlığı açışından büyük önem taşımaktadırlar.
Tek tırnaklı dişlerinde genel olarak enamelum, cementum ve dentinum katmanları görülür, anatomik olarak corona clinica ve radix clinica şeklinde bölümlendirilir.

Ali Ekber Ün

At Bilimleri Dergisi İmtiyaz Sahibi.