Evcil memelilerin yanak dişlerinde şekillerine ve bazı türlere göre bir çok kompleks diş bulunmaktadır.
Haplodont tip dişler basit, özelleşmemiş dişlerdir. Konik taç, hafifçe daralmış boyun ve basit bir köke sahiptir. Atlar dışında evcil memelilerde bu dişlere ufak modifikasyonlara uğrayarak; yontulmuş ve kürek şekillerinde, kesici ve canin dişlerde rastlarız. Şekil ve büyüme modeline göre brakidont dişlerdir, tamamıyla gelişmişlerdir. Dişlerin gelişimleri çıkma zamanında kesilir. Evcil memelilerin yanak dişlerinde şekillerine ve bazı türlere göre bir çok kompleks diş bulunmaktadır. Tuberkülosektöryal tip diş karnivorlar için karakteristiktir. Bu dişler multitüberkülerdir ve gıdayı kesme ve parçalama için elverişlidir. Bunodont tip domuz gibi omnivor canlıların diş yapısı olup, bu dişinde yapısı multitüberkülerdir. Bu tip dişlerin çiğneme yüzeyinin düzlüğü, yemi çiğnemek için uygundur. Bu iki tip brakidont tip dişin alçak, enamel ile çevrili taç kısmı ve iyi gelişmiş kökleri bulunmaktadır. Bu dişlerin gelişimleri çıkma zamanında tamamlanmıştır.
Herbivorların yüksek derecede özelleşmiş olan hipsolodont yanak dişlerinde; enamel, çiğneme yüzeyine invagine olmuştur. Bu invaginasyon, infindubula olarak isimlendirilir. İnfindubula, dişin çiğneme yüzeyine dik bir şekilde yer alıp, dişin uzun gövdesi boyunca dentine tabakasına kadar inmiştir. Dişin dışındaki enamel tabakası
external enamel, infindubulumun içindeki central enameldir. Evcil geviş getirenlerde infindubula ve onu çevrelen dentin yarım daire görünümündedir. Bu hayvanların yanak dişleri selonodont tip olarak isimlendirilir. Solipedlerde çiğneme yüzeyinin enamel tabakası girinti ve çıkıntılarla kaplıdır. Bundan dolayı lofodont tip dişler olarak
bilinirler. Seledont ve lofodont tip dişlerin ikisinde de external enamelin, dişin yanındaki oyukları (plica enameli)
doldurduğu göze çarpmaktadır. İnfindubulumu dolduran dış enamel, bir tabaka sement ile çevrilidir. İç ve dış
enamel tabakasının altında dentin bulunmaktadır. Yanak dişleri çıktıktan sonra bir kaç yıl daha uzunlamasına büyümesi devam etmektedir. Bunun sonucu olarak hipsolodont dişlerin uzun dişler olduğunu söyleriz. Dişin gövdesinin büyümesi tamamlandığında kısa bir radix dentis (kök) gelişir. Dişler aşınmaya başladığında
çiğneme yüzeyindeki enamel kaplı çukurlar aşınır ve dentin tarafından ayrılan iki cristae enameli yerini alır. Cristae enameli yeterince sertleştikten sonra bitişik olan dentin ve sement daha yumuşak olan materyalin üzerini kaplar ve oluşan kaba çiğneme yüzeyi fibröz yaprak ve sert maddeleri çiğnemeye hazır hale gelir.
At Bilimleri Dergisi İmtiyaz Sahibi.
YORUMLAR